Абай елі

Абай елі

 

 

 

 

Чемпионмен жүздесу 

Қараша айының 23 жұлдызында алаш атын әлемдік рингтерде асқақтатып жүрген кәсіпқой боксшы Қанат Ислам Абай ауданына ат басын тіреп, Жидебайдағы даналар кесенесін зиярат етті. Осынау сапарында былғары қолғап саңлағы аудан орталығындағы «Шыңғыстау» спорт кешенінде болып, онда жаттығып жүрген жас буын спортшылармен жүздесіп, ағалық кеңес берді.

Әуелгі кезекте чемпион туралы айтып өту артық болмас. Қанат Ислам 1984 жылы 13 қыркүйекте ҚХР-дың Алтай аймағында дүниеге келген. Әлемдік спорттағы лақап аты - Қазақ (Kazakh). Кәсіпқой боксшы ретінде Бейжің олимпиадасының қола жүлдегері, Чикагода өткен Әлем чемпионатының (2007) және Азия ойындарының (2006) қола жүлдегері атанды. Қытай мемлекетінің 10 дүркін чемпионы. Қазіргі таңда Қанат «WBA Fedelatin», «WBO Intercontinental», «UBC Intercontinental» тұжырымының чемпионы екені баршаға мәлім. Өткен айда ғана боксшының Патрик Аллотейді айқын басымдылықпен жеңіп шыққанының куәсі болған едік.

Қанатты «Шыңғыстау» спорт кешеніне жиналған спортсүйер абайлық жас жеткіншектер зор ілтипат көрсетіп, ерекше құрметпен қарсы алды.

- Қазақтың қасиетті өлкелерінің бірі - Абай ауданына келгеніме өте қуаныштымын. Бұл «Абай жолын» оқығаннан бергі менің бала күнгі арманым болатын. Біздің ата-бабаларымыз, ұлы көсемдеріміз басқан, ізі қалған жерлерді өз көзіммен көру мен үшін үлкен бақыт, - деп толғанысын жеткізді даңқты боксшы.

Жылы кездесу сұхбат түрінде өтіп, жастар өз сауалдарын қойып, тартымды жауаптар ала алды. Мысалы, «сіз біздей бозбала кезіңізде бокстан бұрын қандай спорт түрімен айналыстыңыз?», «рингтегі 12 раундты шыдаспен өткізіп, оның өзінде жеңіп шығу үшін қандай қағидаларды ұстану керек?», «дене тәрбиесінде тамақтанудың басты шарттары қандай?», «чемпион қандай болуы керек?» деген сауал төңірегінде әңгіме өрбіді. Жастардың алқалы тобының қызығушылықпен қойған сұрақтарына Қанат Ислам егжей-тегжейлі әрі тұшымды түрде жауап қайырды.

-Боксқа келгеніме дейін мен қатыспаған спорт түрі жоқ шығар. Соңында былғары қолғап өнерін ұнатып, таңдадым. Бірақ, спорттың қай түрі болса да айналысу керек. Өйткені, дене тәрбиесі адамның дене бітімінен бастап ішкі құрылыстарын, тіпті миды да дамытып, шынықтырады. Ал рингтегі төзімділікке қатысты айтарым, өзін биік белестерден көргісі келетін спортшы газдалған сусындардан, тәтті, калориясы жоғары тағам түрлерінен, кондитерлік өнімдерден, ең соңы ұн тағамдары, оның ішінде наннан түбегейлі бас тартуы керек. Өйткені, оның құрамында ашытқы бар, ал ол спортшыны тез шаршатып, деміктіріп, ентіктіреді. Чемпиондыққа ұмтылу, талпынуға байланысты айтарым, «чемпион боламын» деп емес, «денсаулығым сау болса» деп шұғылданыңдар. Менің алғашқы жаттықтырушымның айтқан сөзі әлі күнге есімнен кетпейді. Ол бірде: «маған чемпион емес, дені сау спортшы керек. Ол чемпионнан да мың есе артық» деген болатын. Сондықтан да үнемі шынығыңдар, жаттығуды қалдырмаңдар. Және де еш уақытта «менің дайындығым жоғары дәрежеде» деп ойлаудан аулақ болыңдар. Өйткені, қазақ елінің басқа бұрышында, әлемнің басқа бұрышында сенен де артық дайындалып жатқан спортшы болуы мүмкін, - деп толымды түрде жауап берді.

Қанат Исламмен өткен бұл сұхбат абайлық жас спортшылар үшін үлкен тағылым көзіне айналып, спорттағы өмірлеріне серпін әкелері хақ. Есімі аңызға айналған боксшының тәрбиелік мәні зор кеңестері талай өренді арқаландырары анық деп білеміз.

«Құтты қонақ келсе қой егіз табады» дейді халық даналығы. Әйгілі боксшының Абай еліне сапары ел Тәуелсіздігінің 25 жылдығына орай ұйымдастырылған шахматтан мектеп оқушылары арасындағы аудандық біріншіліктің байрақ көтеруімен тұспа-тұс келді. Аудандық білім бөлімінің күнтізбелік жоспарына сәйкес өткен турнирді тамашалаған Қанат Ислам тақталы ойынның бұл түріне ерекше қызығатынын әрі құрметпен қарайтынын тілге тиек етті.

Додаға келетін болсақ, жалпы командалық есепте Абай атындағы мектеп лицейінің шахматшылары І орынды иеленсе, жүлделі ІІ орын Көкбай атындағы орта мектеп спортшыларының қанжығасында кетті. Ал, Қарауыл гимназиясының тақталы ойын шеберлері ІІІ орын тұғырынан көрінді.

Жарыс 9-11 жас және 12-15 жас ерекшелігі аралығындағы екі топта өтті. Сонымен қатар, жекелеме сайыстардың қорытындысы бойынша Ролланұлы Расул (Абай мектеп-лицейі), Керейбаева Аяулым (Көкбай орта мектебі), Нұрланова Ақжан (Абай мектеп-лицейі), Ассабыр Жеңіс (Абай мектеп-лицейі) чемпион атанса, жүлделі екінші орынды Серікбеков Бекзат (Абай мектеп-лицейі), Баймусин Манас (Көкбай орта мектебі), Қарауыл гимназиясының оқушылары Кәкімова Алтынай мен Ғылыммедден Еркежан иеленді. Ал үшінші орынды Абай атындағы мектеп-лицейдің оқушылары Әкімбергенов Ибрагим мен Серікұлы Ерсұлтан және гимназиялық шахматшы өрендер Санақбек Мағжан мен Дүйсенбекова Айбүбі иеленді.

 

Нұржан БАЙТӨС,

«Абай елі»

 

 

 

                                            

Сүйінші!

Ел ішінің берекесі мол, бірлігі бекем болса барлық игілікке қол жеткізу оңай.  Атқарушы билік ықпалды болса, межелі мақсаттар да мерзімінде орын алмақ. Шыңғыстау өңірі ежелден бері өнерді қадір тұтқан мекен. Аға буыннан үйренері көп өрендері де өрелі. Атап айтсақ, «Қаламқас» ән-би ансамблі құрамында сахна төрінде өрнекті өнер көрсетіп жүрген жүрген Ж.Кәрменов атындағы саз мектебінің шәкірттерінен құралған «Айгөлек», «Өрнек» би топтары және аталған мектептің ұстаздар қауымынан тұратын ұлттық аспаптар оркестрі лайықты бағасын баяғыда-ақ алған еді. Жарты ғасырға таяу мағыналы тарихы бар мектептің жас дарындары қазірдің өзінде халықаралық, республикалық байқаулардың алдын бермей келеді. Жас өрендер Абай елінің атын биік сахналардан асқақтатып жүр.

            Аймақты елең еткізген айтулы жаңалық деп осыны айтуға болады, қарашаның 23-і күні Ж.Кәрменов атындағы саз мектебінің ұжымына жаңа ғимарат беріліп, өнерпаз қауымның мерейлері асқақтады.

            Қарауыл ауылының ортасында орын тепкен, заманауи жабдықталған қос қабатты нысаннан ендігі аралықта төгілген саздың, әуезді аспаптардың үнін еститін боламыз. Өнер әлеміне аяқ басқан жас жеткіншектеріміз осы жерде музыкалық білімдерін жетілдіретін болады. Осыған дейін бос тұрған ғимарат күрделі жөндеуден өтті. Қазіргі күні ішкі-сыртқы әрленуі көз тартады. Тойға жасанған арудың әдемі келбетіндей ерекше салтанат пен шаттықтың лебі сезіледі. Кеңестік кезеңде аудан басшыларының бас мекемесі (райком-әкімдік) болған бұл орынның өткенін алдыңғы толқын жақсы біледі. Нарық кезеңінен кейін де жеке меншік қолында болып, халыққа қызмет көрсетіп тұрды. Жаңаша кейіпке енген ғимарат туралы аудандық білім бөлімінің басшысы Мақсат Нұрсұлтанұлын сөзге тартттық:

-Жеке кәсіпкерден бұл ғимарат жергілікті бюджет есебінен 52 млн. теңгеге сатып алынып, қайта жаңғыртудан  өткізілді. Кең бөлмелерді ортасынан қабырғалармен бөліп, дәріс беруге қолайлы кабинеттер жасақтадық. Қазіргі уақытта күрделі жөндеу жұмыстары толықтай аяқталып, 2 млн. теңге көлеміндегі қаражатқа жаңадан парталар, орындық-үстелдер, қажетті жиһаздары алынды. Саз мектебіне жеке ғимарат берудің өзіндік себебі бар. Мәселен, осында тәлім алатын жас буын бүгінде бірқатар республикалық, халықаралық байқаулардан лауреат атанып, жүлдемен оралып жүр. Ал жаңа ғимарат кәсіби білім алуда жаңа қолайлылықтар туғызады. Қала берді жағымды көңіл күй қалыптастырады. Яғни, өнерпаз балғындарды тіптен қанаттандырып, мақсаттарына жетелей түседі деп сенеміз, -  деді бөлім басшысы.

Өз кезегінде мектептің белді ұстазы, домбыра сыныбының жетекшісі Қайралапов Асқарбек те жағымды пікір білдірді.

- Мен оқушы кезімде осы мектептің түлегі болғанмын, содан кейін оқу бітіріп келіп, осында қызметке тұрдым. Саз мектебінде қызмет етіп келе жатқаныма 35 жыл болыпты. Жұбайым да осы мектептің ұлағатты ұстаздарының бірі. Осы еңбек жолы өткен жылдарымызды сараласам, бүгінгі күн мен үшін, оқушылар үшін ерекше оқиға, тарихи мәні бар жайт болып табылады. Осы тұрғыда аудан басшыларының, аудан әкімі Тұрсынғазы Жантұяқұлының өнерге деген жанашырлығы, жанды қолдауы бізді қуантады. Себебі, бұл мекен Абай елі болғандықтан, әрдайым өнерді жоғары қоятын өңір болғандықтан саз мектебіне жеке ғимараттың берілуі үлкен қуаныш. Бұл мектептің шәкірттері Елбасының қабылдауларында болды, білімдерін жетілдіріп бірден консерваторияға түскендері бар. Жылма жыл Л.Хамиди атындағы халықаралық байқауларда шәкірттеріміз лауреат атанады. Үш жылда бір өтетін жас орындаушылар конкурсында жүлде алып жүргендері де бар. Бұл байқауларды біз домбыра, қобыз сияқты аспаптарда ойнаушылардың Қазақстан көлемінде шеберлік көрсететін кең көлемдегі іс-шара деп қабылдаймыз. Осындай конкурстарда ұстаздар қауымының еңбегі мен жас орындаушылардың нәтижелері сараланады. Мектебімізде домбыра сыныптары жетілдіріліп, қылқобыз сыныбы ашылды. Әсіресе, қылқобыз аспабының сыныбы республиканы таңғалдырды. Өйткені, бұл өнер түрі елімізде дамымай кенжелеп қалған болатын. Осындай ілкімді істерді алға қойып, ұлылар туған жердің бүгінгі игілігі үшін еңбек етіп жүргенімізді біз, ұстаздар қауымы зор бақыт деп қабылдаймыз. Абай елінің бағасы өнер арқылы да арта береді деп сенеміз, - деп атап өтті.

Мектептің ашылу салтанатына аудан әкімі Тұрсынғазы Мүсәпірбеков, алыс-жақыннан жиылған қонақтар, мекеме басшылары және ауыл тұрғындары қатысты. Салтанатты шараның негізгі бөлімінде ауданымыздың тумасы, аудан мәдениетіне зор еңбегі сіңген жан, елге танымал белгілі шежіреші, этнограф Молдабеков Жанболат ағамыз бен ауданның абыройлы ақсақалы, «Абай ауданының Құрметті азаматы», еңбек ардагері Манатай Толғанбаев ізгі лебіздерін білдіріп, құттықтады. Соңынан жиылған жұртқа саз мектебінің өрендері өз өнерлерін ұсынды.

Мерекелік іс-шара барысында Ж.Кәрменов атындағы саз мектебінің директоры Әзімбай Зағипа Айтқазықызын аз-кем сұхбатқа тартқан едік.

-Бұл мектеп алғаш рет 1971 жылы музыка мектебі болып ашылған еді. 1995 жылы тума талант иесі, әнші, композитор, белді журналист болған Жәнібек Кәрменовтың аты берілді. Осы уақыт аралығында бұл мектеп көптеген дарынды өнер иелерін қанаттандырды. Күллі Алашқа белгілі күйші Айбек Бекбосынов, Президент оркестрінде еңбек етіп жүрген Қайралапов Бақытбек, әнші Байбуринова Мөлдір, сондай-ақ Балташева Әсем, Жакеева Әлия, Татенов Рифхат сынды шәкірттеріміз өнер жолын таңдап, қазақ еліне танымал болып келеді. Мектепте қазіргі күні 47 ұстаз еңбек етіп, 457 оқушыны саз өнеріне баулуда. Ауылдық округтерде бес филиалымыз жұмыс жасап тұр. Ол мектептерде домбыра, прима-қобыз, қыл қобыз, шертер,  дәстүрлі ән, вокал, фортепиано, скрипка, виолончель, би сияқты 12 бағыт бойынша тәлім берілуде. Ал, қолданысқа жаңадан берілген ғимарат біздің қазіргі мүмкіндіктерімізді еселей түседі деп сеніммен айта аламыз. Жарық, жылы ғимараттың қолайлылығы жоғары. Тіпті, акустикасының өзі саз мектебіне арналғандай. Ұстаздар мен оқушыларымыздың көңіл-күйі аспандап тұр десек те болады. Осы ғимаратты күрделі жөндеуден өткізіп, Тәуелсіздігіміздің 25 жылдық мерейтойы қарсаңында Саз мектебіне тарту еткен аудан әкімі Тұрсынғазы Жантұяқұлына шексіз алғысымызды білдіргіміз келеді. Шәкірттеріміз, олардың ата-аналары, тіпті күллі аудан жұртшылығы осы ғимараттың жас өнерпаздарға берілгеніне қуанышын білдіруде, - деп ризашылық пейілімен бөлісті.

 

Нұржан БАЙТӨС,

«Абай елі»

 

Жұма, 02 Желтоқсан 2016 00:00

ҚИЯСБАЙДЫҢ МАЗАРЫ ТАБЫЛДЫ

Ел мен жер шежіресі

Абайдың айналасындағы әйдік есімдердің бірі Қиясбай. Ел ішін күлкімен көмкеріп, небір келеңсіздікті ащы мысқылмен келемеж етіп жүретін, осының бәрінен бөлек тосыннан сөз табатын ерен тапқырлығымен Абайды өзін тәнті еткен жан туралы ел ішінде бүгінге дейін жеткен небір қызғылықты әңгімелер көп. Қиясбайды әпенділігі мен оғаш мінезіне қарап Қожанасырға, сөзге ұста усойқылығына қарап Алдаркөсеге, қиыннан қиыстырар тапқырлығын қарап ертегідегі Тазша балаға теңеуге болады. Бұл ретте Абай мен Қиясбай арасындағы әңгіме делінетін біраз сөз ел арасында жүр. Осындай ой салар тәмсілдердің біразын жуырда жерлесіміз, көкбайлық азамат Мардан Төлеутаевтан жазып алдық. 

Қазіргі Көкбай ауылынан 12 шақырымдай жерде Қараой делінетін елді мекен бар. Бүгінде малшы қауым ғана отыратын жайылым заманында Көкбай Жанатайұлының жері болған деседі. Көнекөздердің айтуынша, Абай өмірінің соңында Қиясбайды Көкбайға тапсырып кеткен көрінеді. Дәл осы атырапта Қиясбай Көгедайұлының бейіті делінетін көне зират бар. Бұл ескі қорымның ел аузындағы Абайдың Қиясбайынікі екендігін Мардан Төлеутаев та айтады. Балалық шағында ескіше сауатты, шариғатқа жүйрік, молдалығы бар әкесі Төлеутай өзі әкеліп көрсетіп кетіпті. Кейінгі кезеңдері шопандық кәсіпті серік еткенде де ел мен жер жай-жапсарын жақсы білетіндерден бұл моланың Қиясбайдікі екенін естіген. Бүгінде осы аумақты қоныс еткеніне 40 жылдай уақыт болыпты. Көне қорымды қорып қана қоймай, Қиясбай жайлы ел аузындағы там-тұм деректерді жинастыруда. Сондықтанда болар, ескіліктен жеткен әңгімелерді айтуға шебер.

-Әкемізден естуіміз бойынша бұл бейітте Абайдың замандасы болған Қиясбай жатыр. Ол бұл жайтты осы өңірдегі қариялардан естіп-білген екен. Балаларға зиратқа қарап дәрет сындырмауды, маңайына мал жаймауды тапсыратын-ды. Бейіттің аяқ асты болмауын қазіргі күні де қадағалап отырамыз, - дейді бүгінде жасы алпыстан асқан ағамыз.    

Мардан Төлеутайұлының Абай мен Қиясбай жайлы естіген әпсана-әңгімелері де көп. Қараой өлкесіне жасаған осынау сапарымыздың барысында соның бірқатарын қойын дәптерге арнайылап түртіп алған едік.

Бір күні Қиясбай Абай ауылына жолаушылап келіпті. Абай жақсылап қонақ етеді. Қиясбайдың тапқырлығын жақсы білетін Абай оның қайтарында бәйбішесіне қарап:
- Мына Қиясбайды шошалаға кіргіз, қалағанынша ет алып шықсын, - дейді. Шошалаға кірген Қиясбай жаңа сойылған малдың жас етінен ештеме алмастан, тек жылқының  басы мен төрт сирағын ғана алып шығыпты. Бұған таңданған Абай оның мәнісін сұрағанда, Қиясбай қолма-қол: - Сұраған жұртқа Абай ағам соғым тарту етті демеймін бе? Басы, төрт аяғы бар жануар өзі жүре бермей ме? – деп жауап береді. Сөзден тосылған Абай бір сойыс малын жетектетіп жіберген екен.

Бірде Абай ауыл-аймағын жиып думанды шара ұйымдастырады. Түрлі ұлттық ойындар арасында келіншектер жарысы да өткізіліпті. Көпшіліктің арасынан қара үзіп, дара келген жүйрік әйелді Қиясбай көпшіліктің алдында жорта сабаған болып, зекіп ұрысса керек. Мұнысына таңырқаған Абай істің мәнісін сұрайды. Сонда Қиясбай саспастан: - Жүйрік ат кімдікі – Абайдікі, алғыр құмай тазы кімдікі –Абайдікі. Енді топтан озып, жүйрік атанған бұл әйелді де Абай алып қояма деймін, - деп жиналған көпшілікті ду күлдірген екен. Осыдан соң елден ерек аттың жақсысына, қыран құстың, тазының алғырлығына қызығып, қолына түсірмей қоймайтын, жұрттың алдында жүретін Абай ұялғанынан мұндай құмарпаздығынан бас тартқан деседі-мыс. Ақылы елден асып тұрғанымен осындай қарапайым жанның тауып айтқан сөзіне тоқтап, көңіліне медеу тұтуы - Абай даналығының тағы бір қырын аша түседі.

Қараойға бізді ерте барған Қиясбайдың аталас туысы, алтыншы ұрпағы болып келетін Сарман ағамыз да аймағымыздың тарихи тұлғасы жайында біраз шыр шертті.

-Біз әке-аталарымыздан, олар өз бабаларынан, естуіміз бойынша Қиясбай жарықтық алып денелі адам болған екен. Тіпті, құдыққа құлаған атан өгізді суырып алар қара күштің иесі болыпты. Ұдайы дағдыға айналдырмағанмен көңілі түскенде күреске шығып, балуан біткенді баудай түсіретін қасиеті де бар екен. Ол жайында да әңгімелер көп. Бірде Шұбартау жерінде, қалың Керейдің ішінде бір үлкен ас өтеді. Сондағы қомақты бәйге тігілген күресте Тобықтыдан барған кіл балуандардың бәрі жығылып, елдің шонжарлары  жерге қарайды. Бір арагідікте Абай көптің ішінен Қиясбайды тауып алып:                   

- Күреске енді сен түс!, - деп бұйырады. - Сіз айтсаңыз болды емес пе, Абай аға!- деген Қиясбай білек түріп, ортаға шығады. Сөйтіп, балуан шақ келтірмеген апайтөс дәуді бір демде тік көтеріп алып, Тобықтының игі-жақсылары тұрған жаққа қарап: - Абай аға, қалай қарай лақтырайын!- деп сұрапты деседі.

Көшкінбаев Түсіпбек (Сарман) ағамыз бүгінде аз атадан тараса да Қиясбайдың ұрпағы саналғандықтан басына құлпытас орнатуды мақсат тұтқанын айтады. Қазіргі күні бейіттің айналасын қоршап қойыпты. Әзірлік жасалуда...

Сонымен қатар, ағамыз Қиясбайдың ерекше қабілеттерін әңгімелеуде көп мағлұмат біледі екен. Мәселен, ол кісі атқа құлын айырбастап, елдің күлкісіне ұшырап, артынан әлгі таңдаған құлыны бәйгеден келеді. Келеке қылған көптің күлкісі сап тиылып, таңданыпты.  Сонымен қатар, Қиясбай лақпа өлеңімен де Абайды күлкіге кенелтіп, қайғы-мұң қамаған көңілін серпілтіп отырған. Атап айтсақ, ілкіде ел аузында айтылып жүрген, бүгінде дәстүрлі әнші Ерлан Рысқалидың орындауындағы «Аспанда көк қаршыға пішен жейді» деп басталып, «Туады ақ сиырдан жирен құлын» деп жалғасып кете беретін өтірік өлеңіне заманында Абайдың өзі ерекше тәнті болыпты.

Жалпы дана хакім де аусар мінезді, сөзі түйеден түскендей боп келетін, ерекше жаратылған Қиясбайдың айтқан сөздерінен демеу тауып, қатты қадірлеп отырған деседі.

Демек, Қиясбай - Абайдың қасындағы сайқымазағы емес, ақынның жүрегін торлаған мұң мен зардың бұлтын серпілтер, күлкі сыйлаған абзал жан, зор дарын иесі. Десек те, шайқы Қиясбай мен дана Абайды жақындастырып тұрған күлкіден де терең дүние - зіл батпан ауыр қайғы бар. Ол Құнанбай айналасының үкімімен ауыр жазаға кесілген Қодардың өлімі, оның ерте жетім қалған немересі Қиясбайды Абайдың өмір бойына қамқорлыққа  алуында жатыр дер едік. Мұндай ұлы жүрек тек ұлы адамдарда ғана болатыны ақиқат.  

 

Нұржан БАЙТӨС,

«Абай елі»

Айналайын  Нұрсұлтан 

Абай  елі  атынан

Берейін  ақ  батамды

Тілейі  тілек  Алладан,

Пір  тұтып  Абай  атамды,

Ұлылар  рухына  табынған,

Қабыл  болсын  ниетің!

Құран  оқып,  бас  иген,

Парыз ғой  Алла  сүйетін,

Сапарын  келген  оң  болсын,

Сауапқа  жазсын, жол  юолсын

Алдағы  сайлау  кезінде,

Қолдаушылар  мол  болсын!

Үдей  түссін  шабысың,

Қомақты  болсын  табысың

Егемен  ел – қазақтың,

Маңдайдағы  бағысың.

Мұхаммедтей  кіршіксіз,

Алланың  сүйген  құлы  бол

Абылайдай  айлалы,

Қазақтың  адал  ұлы  бол!

Бетіңді  құдай  оңдасын,

Ақиқат  болсын  жолдасын.

Аяқтан  шалып,  қас  қылған,

Дұшпандарын  оңбасын!

Алдағы  сайлау  әділ  боп,

 Берген  батам  қабыл  боп,

Шәкәрім, Мұхтар, Абайдың

Аруағы  қолдасын!

 

Бейсенбі, 24 Қараша 2016 00:00

ШӘКІР КҮЙЛЕРІ - ЖИНАҚТА

Тың туынды

 

                                ШӘКІР КҮЙЛЕРІ - ЖИНАҚТА

 

Өнер сүйер көпшілік үшін жуырда жағымды жаңалық орын алды. Атап айтсақ, Астана қаласындағы Ұлттық музейінде әйгілі жерлесіміз Шәкір Әбеновтің күй мұрасына арналған тұңғыш туынды жарық көрді. Жинақты дайындаған және күйлерді нотаға түсірген «Халық қазынасы» ғылыми-зерттеу институтының ғылыми қызметкері, күй зерттеушісі Рүстем Нүркенов.

Аталмыш жинақ халық ақыны, қарт шежіреші, Елбасына тұңғыш рет бата берген батагөй қария Шәкір Әбеновтің туғанына 115 жыл толуына орай әзірленіпті. Оған абыздың өз орындауындағы авторлық күйлерінің және өзге халық композиторларының ноталары да енгізілген. Жинақта барлығы 19 күй ұсынылыпты. Соның ішінде Семей қаласындағы Абай мұражайынан аудиожазбасы алынып, алғаш нотаға түсірілген 7 күй бар. Олар: «Аңсаған ару», «Биші», «Ертіс», «Сергелдең», «Таңғы самал», «Еңлікке арнау күй» және «Қос келіншек» атты күйлер. Сондай-ақ, 1944 жылы Шәкір Әбеновтің орындауында Борис Ерзакович жазып алған 9 күй арнайы үш ішекті домбыраға лайықталып, қайта өңделіп беріліпті. Бұған қоса,  жерлесіміз, талантты қыз, Шәкір абыздың шәкірті  Нұргүл  Әкімқожа жеткізген үш күй де аталмыш жинаққа қосылды.

Кітаптың алғы сөзін жазған Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері, танымал өнер зерттеушісі Жарқын Шәкәрім: «Рүстем Нүркенов құрастырушылық жұмыстарынан да асып, музыкалық теориялық талғаммен жоғары кәсіби деңгейде дайындаған және үш ішекті домбыраның дамуы мен насихатталуына үлкен олжа салған құнды еңбек» деп жоғары баға бере келе, жинақтың екі құндылығын атап өтеді:

«Біріншіден: Шәкір Әбеновтың авторлық күйлерінің ноталық үлгілері кітап болып жарыққа шығып, музыка мәдениетіміздегі жаңалық ретінде халқымыздың көзайымына айналды. Екіншіден: Осы кітапта жарық көрген Шәкір Әбеновтың күйлерін орындау арқылы, үш ішекті домбырада орындаушылар, үш ішекті домбыраның алдағы дамуына жол ашады әрі үлес қоса алады» деп бағалы пікір айтыпты.

 Шыны керек, өзімнің кіндік қаным тамған туған жерімнің, Құндыздының құнарлы құшағында тәлім алып өскен мен үшін де осы ауылдың абызы болған Шәкір атамның артында қалған мол мұраларының жас ұрпаққа насихаттау мақсатында жарыққа шыққан   осынау рухани құндылық төбемді көкке жеткізгені рас. Сол үшін де  көзіқарақты оқырманнан,  киелі Абай  елінен сүйіншілей қолыма қалам алдым. Атамды өзім көзім көрді, әндерін де тыңдап өстім, 90 жылдық торқалы тойында  сәби  жүректен жыр арнағаным да есімде. Бүгінде ата ауылының ұрпақтары жыл сайын "Шәкір оқуларын" өз мәнінде жоғары деңгейде өткізіп те келеді. Елбасына тұңғыш рет бата берген абыз ақсақалдың өмірінен, шығармашылығынан сыр шертетін мұражай үйі де келушілерге айқара есігін ашып тұр. Сайып келгенде, бір өзі бір ғасырлық  тарих болатын Шәкір абыздың есімі жас ұрпақ жадында  мәңгі сақтала бермек. Осындай елдің даңқын арттырған аталарымыздың Сана, Арнұр сынды отын өшірмес ұрпақтары аман жүрсін деймін. Ал, Шәкір атамыздың  күйлерін кітапқа енгізіп шығарған «Халық қазынасы» ғылыми-зерттеу институтының ғылыми қызметкері, күй зерттеушісі Рүстем Нүркенов бауырыма ел атынан зор ризашылығымды білдіремін.

   Аталмыш еңбек үш ішекті домбыраны тартушыларға, зерттеушілерге, музыкалық оқу орындарының студенттері мен оқытушыларына және күй сүйер жалпы көпшілік оқырман қауымға арналған. Айта кетер бір жайт, аталмыш жинақ арқылы Абай елінің кешегі абыз ақсақалының мұралары тың қырынан дәріптеліп, Шыңғыстау өңірінің ұлттық өнерге қосқан еселі үлесі айқындала түседі.

 

Анар СӘРСЕНБИНА,

«Абай елі»

Бейсенбі, 24 Қараша 2016 00:00

Ау, ағайын, «Ақсұңқар»-ға 20-жыл!!!

Айтулы мереке

 

 

Атағыңды, даңқыңды ары апар,

Олар маған қара сумен пара-пар.

Қандай атақ алды екен білмеймін

        Жидебайда кешегі өткен қара шал.

Ақынның өлеңдеріне терең бойлаған сайын  жақын тани түсесің. Жан сарайындағы адамға тән сезімнің бәрінен биік лирикалық күй, тәтті мұң, өмірдің күйінішіне бас имеу тәрізді поэ­тикалық рух білінеді.

Поэзия әлемінде өзіндік өрнек салып, өнер аспанының көгіне қырандай қалықтап, өткір тілімен өр рухтан туған отты жырларын қаламмен  ақ қағазға емес, халқының жүрегіне жазған таланттар санаулы десек соның бірегейі Қазақстан Жазушылар Одағының мүшесі, Жамбыл атындағы Халықаралық сыйлықтың  лауреаты,Ы.Алтынсарин атындағы төс белгінің иегері, М.Ибраев атындағы «Ақсұңқар» ақындар сыныбының жетекшісі, ұлағатты ұстазым, ақын -  Төлеген Жанғалиев.

Өлең - құдірет. Жалпы талант атаулының барлығы да адамды таңдап қонса керек. Тәңірдің берген сыйы,ұлы күш. Қасіретті тағдырдан қасиетті өнер туады деген қасаң қағида да жоқ емес. Кейде көп ішінде жалғызсыратып,жоқ ішінде аңсатып, қалың елдің мұңын арқалатып қоятын да осы күш.

Көрсетпейтін шындықтың жартысында,

Шымылдық бар қоғамның әр тұсында.

Шыр-пыр болып ақыры өледі ақын,

Шындық пен өтіріктің тартысында.

 «Абай жаққан бір шырақ сөнбесін деп» елінің сөзін ұстап  өлеңнің  киесін ұшырмай қасиетті Қарауылда шырақшы болып отырған да осы кісі.  Ұзтаздың тәлімін алып, тәрбиесін көрген шәкірттің бірі менмін. Өмірі өнегеге, ғұмыры ғибратқа толы жанның алдында дәріс алып ақындық дейтін үлкен әлемнің есігін ашқан едім.

Ақындық борыш - азаматтық парызым деп біліп аудан идеялогиясын басқарып жүрген жерінен 1996 жылы «Ақсұңқар» ақындар сыныбын ашты. Бұл сынып емес кемеңгер Абай мектебінің заңды жалғасы, руханияттың мөлдір бастауы десе де болғандай. Әулетінен сөз ұстаған текті атаның жалғасы Төлеген ақынның арыға бармай-ақ ағасы Мерғали Ибраевтың өзі сан қырлы талант иесі болғаны мәлім.  2002 жылы аталған сыныпқа көрнекті ақын, драматург, жазушы, композитор Мерғали Ибраев есімі берілді. Ауданда аз уақыттың ішінде әдеби орта қалыптастырып, бұл күнде күллі республикаға танымал шеберлік мектебіне айналды. Биыл рухани қарашаңырағымызға айналған М.Ибраев атындағы «Ақсұңқар» ақындар сыныбына 20-жыл толып отыр. Аз уақыт емес, әрине. Ақынның жүрек үні шәкірттерімен-ақ шартарапқа жетіп жатыр.

         Байболов Бақытжан, Жұмакүлбаева Жадыра, Сағадиев Ұлан, Байтөсов Нұржан, Имантаев Айдос, Құлбаева Әлия, Құндызбаева Еңлік,  Алдажаров Мерей,  Жақсылықов Жайдар, Ережепбаева Мадина, Қуат Айтқали, Еркежан Сейітқазы, Балнұр Манатбек, Айдана Дәуренқызы, Нұрқыз Мырзаханова, Зарина Сайлаубекова, Гүлім Ерболатова, Еркін Қуанышұлы, Марал Түгелжанова, Ділдә Уәлибекова... т.б. Бұл «Ақсұңқар» ақындар сыныбынан түлеп ұшқан шәкірттердің бір парасы ғана.

         «Білгенге маржан

         Білмеске арзан» - деп Абай атамыз айтқандай «сөз қадірін - өз қадірім»  деп біліп бағалайтын ұстаздың орыны біз үшін ерекше.

        Аға жылап, жатқанда іні жылап,

        Жылап алғым келеді бірігіп ап.

        Айналамның барлығын тамұқ басса

        Маған да керегі жоқ жылы жұмақ.

Оқырманға онға жуық жыр кітабын ұсынған ақынның әр жылдары жарық көрген кітаптарынан уақыт тынысын, сол кезеңге байланысты адам жаратылысының, ой-сезімінің қалай құбылып, өзгеріп отырғанын байқаймыз. Әрбір өлеңінде сезім шынайылығы мен жан дүниесінің терең қатпары еркін сезіліп тұрады.

Асқақ ақындығын ұстаздықпен ұштастырып ұлтына қызмет етіп жатқан Төлеш ағаның әр ісі - үлгі, әр сөзі - ғибрат. Ақсұңқардың қанаты талмасын! Таланттарды тәрбиелейтін шеберлік мектебі әлі небір дүлдүлдерді шығарары сөзсіз...

            

                 Ақсұңқар

«Ақсұңқар»-ға алаш білген жиырма жыл,

Тәуелсіз ел жетістігі бұл да бір,

Қарауылдан қанат қаққан қырандар,

Қалың елдің аспанында жүр қазір.

 

Қанып ішіп өлең дейтін тұнықты,

Ұлдар шықты,қыздар шықты қылықты.

Жыр Меккесі деп танитын бар ауыл,

Мерғалидың есімі бар сыныпты.

 

Шыңғыстауда шын өнерге қанғанмын,

Шежіресін тыңдап өстік шалдардың.

Ұрпақ түгіл ұлттың тұтас өлгені,

Ұлы Абайдың елі жырсыз қалған күн.

 

Әрбір сөзі қадалатын жебедей,

Төлеш ағам сөз ұстаған төбе би!

Жидебайда жатыр қарап қос алып

Қарсы жүзген ағысқа аппақ кемедей.

 

Барлығы да Төлеш ағам еңбегі,

Ерте оянып ұрпақ деді,ел деді...

Ұлылардың аманатын ап қалған,

Елшісіндей көрінеді жердегі.

 

«Ақсұңқар»-ға қалмас ешкім сұқтанбай,

Рухыңды көкке өрлетер күш бардай?!

Т. Жұдырықтай жүрегімен өз елін,

Ақындар да жырлап өтер құстардай.

 

                                                                                  Арман Шеризат

                                                                                                  

Бейсенбі, 24 Қараша 2016 00:00

БІР КҮНДЕГІ ҚОС БІРІНШІЛІК

Егемендік мерекесіне орай

 

БІР КҮНДЕГІ ҚОС БІРІНШІЛІК

 

Жуырда ел Тәуелсіздігінің 25 жылдық мерейтойына орай 2003-2006 жылы туған жасөспірім қыздар арасында волейболдан аудандық біріншілік болып өтті.

Аудандық чемпионаттың ашылу салтанатында спорт ардагері Майдан Мұқанов, аудандық мәдениет, тілдерді дамыту, дене шынықтыру және спорт бөлімінің басшысы Еркебұлан Сағындықов және білім бөлімінің басшысы Мақсат Нұрсұлтанұлы, сондай-ақ, тоғызқұмалақ ойыны бойынша аудандық құраманың бас бапкері Назым Күзембай сөз алып, қатысушыларға сәттілік тіледі.

Жарысқа аудан бойынша төрт команда қатысты. Атап айтқанда: Шәкәрім, Абай мектеп-лицейі, Қарауыл гимназиясы мен Көкбай орта мектебінің командалары өзара бақ сынады.

Аталмыш додада Көкбай командасы айқын басымдылықпен жеңіске жетіп, Абай атындағы мектеп-лицей өрендері II орынды иеленді. Ал III орынға Қарауыл гимназиясының спортшылары тұрақтады. Сонымен қатар, жекелеме аталымдар бойынша Мұқсынова Динара «Үздік ойыншы», Мағат Балжан «Үздік қорғаушы», Бауыржанқызы Алуа «Үздік шабуылшы» номинацияларымен марапатталды. 

Ерен ойын үлгісін көрсетіп, шеберлік танытқан командалар жүлдегер атанып, мәдениет, тілдерді дамыту, дене шынықтыру және спорт бөлімі мекемесінің арнайы мадақтамалары және медальдарымен марапатталды. 

            Дәл осы күні 2001-2003 жылы және 2004-2006 жылы туған, сонымен қатар 2007-2009 жылы туған жасөспірім ұлдар мен қыздар топтары арасында тоғызқұмалақтан аудандық турнир де өз байрағын көтерді. Ел Тәуелсіздігінің 25 жылдық мерейтойына  бағышталған бәсекеге Шәкәрім орта мектебі, Мамай негізгі білім беретін орта мектебі және аудан орталығынан Қарауыл гимназиясы мен Абай атындағы жалпы білім беретін мектеп-лицейінің тоғызқұмалақшылары қатысты.

Осынау ұлттық ойын түрі туралы бас төреші Назым Күзембай пікір білдіріп өтті:

-Тәжірибе көрсеткендей, тоғызқұмалақ ойыны әлемдік мәдениеттің озық үлгілерімен бой теңестіре алатын қазақтың рухани ойыны, логикалық ойлау спорты. Бұл ойын оқушылардың ойлау қабілеттерін дамытып, білімдерін, икемділіктерін жетілдіреді. Тәрбиелік мәні жоғары. Тағы бір ерекшелігі, бұл ойын арқылы қарсыластар арасында бір-біріне деген сыйластық, бауырмалдық қалыптасады.   Тоғызқұмалақ ойынының негізі есептей білуде. Ойынша тек өз амалын қолданып қана қоймай, қарсы жақтың да мақсатын біліп, жүрісін мұқият есептей алуы қажет. Мәселен, айтар болсақ, жүріс жасалатын отаудағы соңғы құмалақ дәл қай отауға барып түсетінін білу үшін 10, 19, 28, 37 сандарын әрқашанда есте жақсы сақтай білу керек. Және де ойында кері немесе ілгері есептеу өте жиі қолданылады. Мен бүгінгі жастардың талабына қызығамын. Жетістіктері де мол. Жас өскіндердің облыстық, республикалық, қала берді халықаралық турнирларға қатысып, спорт шеберліктерін қорғап жүргендері БАҚ беттерінде жиі жарияланады. Осы қарқыннан таймауымыз керек деп есептеймін, - дейді Назым Күзембай.

 

«Абай елі» ақпараты

Бейсенбі, 24 Қараша 2016 00:00

ҚАРЖЫЛЫҚ ҚЫЗМЕТКЕ ҚАЖЫРЛЫЛЫҚ ҚАЖЕТ

Сөз - басқарма басшысында!

Бақтыгүл Сүбәтілғазықызы:

ҚАРЖЫЛЫҚ  ҚЫЗМЕТКЕ ҚАЖЫРЛЫЛЫҚ  ҚАЖЕТ

 

Елдігімізді,  Тәуелсіздігіміздің тұғырлылығын, өзге елдермен тереземіздің теңдігін танытатын бірден бір нышан - ұлттық валюта. Ол күндер бүгінде естелікке айналды. Сонау 1993 жылдың қараша айында Елбасы Н.Назарбаевтың Жарлығымен қолданысқа енген төл теңгеміз биыл  жиырма үш жасқа толды. Сол бір жылдары ел әлеуетінің өркендеуіне, экономикамыздың күш алуына ұлттық валютамыздың тигізген үлесі елеулі болғаны анық.

Теңгеміздің кескін - сипаты дизайны да мемлекеттік рәміздермен, еліміздің сәулет нысандарымен, табиғи ландшафтарымен бейнелене отырып, халық қолданысына тез сіңісті болып кетті. Ал, бүгінде теңгеміздің айналасында тың өзгерістер орын алуда. Осыған орай, ауданымыздағы қаржылық құрылым саласында қызмет атқарып жүрген мамандардың төл мерекесіне орай ШҚО бойынша Қазынашылық департаменті Абай аудандық Қазынашылық басқарамысының басшысы Бақтыгүл Сүбәтілғазықызымен арнайы сұхбат өткізген едік.

 

-Бақтыгүл Сүбәтілғазықызы, алдымен сізді және сіз арқылы ұжымыңызды еліміздегі кәсіби мереке қаржыгерлер күнімен құттықтаймыз. Осы күн тарих парағында Ұлттық валюта күні болып, яғни төл теңгеміздің айналымға енген күні ретінде есте қалды. Сөз басында осынау атаулы күн жайлы пікір білдіріп өтсеңіз...               

-Рахмет! Қалыптасқан дәстүрге сай, жыл сайын төл мерекемізді әр түрлі іс-шаралармен атап өтуді игілікті дәстүрге айналдырғанбыз. Кәсіби мерекемізде, әсіресе, зейнетке шыққан ардагер жандарды ортамызға алу үрдісі қалыптасқан. Яғни, барлық қызметкерлермен бірігіп, қызығы мен қиыншылығы мол сала жайында арнайы сайыс ұйымдастырып, үздік әріптестерімізді марапатқа бөлеп, қал-қадірімізше атап өтеміз.  

- Жалпы Қазынашылық басқармасының қызметі, алға қойған мақсат-міндеттерімен бөліссеңіз?

-Тәуелсіз еліміздің Тұңғыш Президенті Н.Ә.Назарбаевтың 1994 жылдың қаңтар айында Қазақстан Республикасы қаржы министрінің қазынашылығын құру туралы №1526 жарлығына сәйкес, жер-жерде қазынашылық Департаменттері мен олардың жүздеген бөлімшелері құрылған еді. Осы жылдың 20 мамырында ҚР қаржы министрлігінің қазынашылық комитетінің ҚР қаржы министрлігінің қазынашылық құру туралы жөніндегі №549 қаулысына сәйкес, ШҚО бойынша қазынашылық Департаменті қаралып, оның Абай аудандық бөлімшесі де өз жұмысын бастаған еді. Жаңадан құрылған қызметте осылайша  қарқынды жұмыстар орын ала бастады. Айталық, Абай аудандық бюджеттік банк бөлімінің ғимараты мен материалдық құндылықтары ауданның жаңа қазынашылық бөліміне өткізіліп берілді. Осылайша 1998 жылдың 2 қаңтарынан штаттық кестеде 9 қызметкері бар қазынашылық бөлімі өз жұмысын бастады. Содан бері басқарма жұмысы байыппен алға басып келе жатыр.

Ал ел Үкіметінің 2008 жылғы 24 сәуірдегі №387 Қаулысымен «бөлім» «басқарма» атауына ауыстырылды. Міне, содан бері егеменді еліміздің жаңа құрылымдарының бірі, экономикамыздың қарқынды дамуына бюджеттік мекемелерге қызмет көрсету арқылы сүбелі үлес қосып келеміз. Биылғы жылы Қазынашылық органдарына 22 жыл толып отыр.

Қазынашылық – аты айқындап тұрғандай, ол мемлекеттік қазынаның, яғни мемлекеттік бюджеттің кіріс және шығыс түрлерінің атқарылуын іс жүзіне асыратын және оның мақсатты жұмсалуына бақылау жасайтын мемлекеттік атқарушы орган.

Қазіргі таңда Абай аудандық қазынашылық басқармасында облыстық бюджетке  қарайтын 4, аудандық бюджеттен қаржыландыратын 38, ақшаны уақытша орналастырудың қолма-қол ақшасын бақылау шоттары -23, квази секторлық субъекті -1, ақылы қызмет көрсетуде 2 шот ашылған.

-Ағымдағы жыл сіздер үшін несімен есте қалмақ? Тәуелсіздіктің 25 жылдық мерейтойы қарсаңында қызметтеріңізде қандай жаңашылдықтар орын алуда?

-Сауалыңыз орынды. Бұл тарапта айта кетер болсам, бүгінгі күні біздің жұмысымызда қазіргі заман талабына сай бірқатар ілкімді жаңашылдықтар орын алуда. Мәселен, қызмет көрсетілетін мемлекеттік мекемелермен жұмыс барысында «Қазынашылық-клиент» жүйесі жақсы қалыптасып, алған бағытының дұрыстығын іс жүзінде дәлелдеді. Бір ауыз сөзбен айтсақ, қазынашылық жүйеде қағазбастылық азайып, артық сұраныстар мен хабарлар азайды. Бұл - үлкен жетістік.

Сонымен қатар, бүгінде Қазынашылық басқармасы мен мекемелер арасында электрондық байланыс орнап, электронды түрде аударымдар жүргізілуде. Қазынашылық жүйесі үшін ағымдағы жылдың жағымды әрі ең басты жаңалығы - келісім шарттарды электронды өтінім арқылы тіркеу болып табылады. 

Сөз орайында айта кетейін, біздің салада маманның біліктілігіне баса мән беріледі. Бұл ретте басқарма қызметкерлері үш жылда бір рет республикалық деңгейдегі қайта  даярлаудан өтіп отырады.

-Тәуелсіздік аясында 23 жасқа толған теңгеміздің тарихи таңбасы күн санап түрленіп, дизайны да заман талабына сай жаңартылу үстінде. Жуырда ғана Ел Тәуелсіздігінің 25 жылдығына орай Елбасы бейнеленген 10 мың теңгелік кәдесыйлық ұлттық валюта мен монеталар таныстырылған еді. Желтоқсан айынан бастап қолданысқа енетін жаңа банкноттар жайлы анығырақ баяндасаңыз.

-Иә, өздеріңіз бұқаралық ақпарат құралдарынан құлағдар болып отырғандарыңыздай, Ұлттық Банк төрағасы  Данияр Ақышев Тәуелсіздіктің 25 жылдығына орай Елбасы бейнеленген 10 мыңдық кәдесыйлық банкнот пен монеталардың шығарылғанын мәлімдеді. Сондай-ақ, жаңа банкноттар осы жылдың 1 желтоқсанында айналымға енгізілетінін де жеткізді. 

Аталмыш банкнот бірегей технология нәтижесінде ерекше қорғаныш қабілетіне ие. Онда өмір ағашы, сақтар дәуірінен бүгінгі күнге дейінгі тарихты жинақтау белгісі ретінде жасалған жәдігерлік элементтер ерекше дизайнмен орналастырылған. Бұл теңгеліктерді алған адам оны Тәуелсіздігіміздің 25 жылдығынан естелік ретінде сақтап қояры анық.

-Жалпы өзіңіз осынау жауапты міндет жолында қай жылдардан бастап еңбек етіп келесіз? Мекемедегі абырой иелері атанған қызметкерлеріңіз жайлы тоқталсаңыз...

-Мен осы саладағы еңбек жолымды 1992 жылы 11 мамырда Қарауыл ауылының есеп –айырысу касса орталығында оператор болып бастап, осы мекеменің ішінде сектор меңгерушісіне дейін жоғарыладым. 1997 жылы мекемеміз Бюджеттік банк болып атауы өзгерді. Ал 1998 жылдың 2 қаңтарынан Абай аудандық қазынашылық бөлімі болып өзгертілгенде қызметімді бас маман-бас қазынашы болып бастап, бөлім бастығының орынбасары лауазымына дейін жоғарыладым. Осылайша, 2008 жылдың 23 қыркүйегінен бастап басқарманың басшысы қызметіне тағайындалдым. Осынау қызметке деген сүйіспеншілік, жұмысқа деген ынта адамды үнемі алға ұмтылдыратыны анық. Бұл ізгі қасиетті өзге әріптестерімнің де бойынан байқаймын. Мәселен, Абай аудандық қазынашылық бөлімінің алғашқы құрылған күнінен бастап мемлекеттік қызметкер деген атқа кір келтірмей өз лауазымдарын жауапкершілікпен атқарып келе жатқан, төлемдерді алдын – ала бақылау және енгізу тобының бас маман-бас қазынашысы Н.Г.Жакишбекова, операциялық топтың бас маман-бас қазынашысы Л.Мұхаметқалиева және басқарма басшысының орынбасары С.Әсетұлын осындай өз мамандығына шексіз берілген жандар қатарына жатқызамын. Сонымен қатар, ізімізді басып келе жатқан кейінгі толқын жас буын мамандар А.Байжуманова, Ж.Шәкенова және А.Кентбекұлының абыройлы қызметтерін атап өткен орынды дер едім. Біздің қызмет асқан жауапкершілікті, іс барысында мұқияттылықты талап етеді. Осынау үдеден табыла білу біз үшін үлкен абырой.

-Мекемелеріңіздің  материалдық-техникалық базасы қалай қалыптасқан?

-Басқарманың материалдық техникалық жағдайына келсек, барлық қызметкерлер жеке жұмыс орындарымен қамтамасыз етілген. Басқарма бүгінгі заман талабына сай сканьер, ксерокс және принтерлермен, кәсіби бағдарламалық жүйе орнатылған компьютерлік құрылғылармен жабдықталған. Қазіргі таңда материалдық тұрғыдан ешқандай мұқтаждық жоқ.

-Сұхбатымыздың соңында ауданымыздағы қазынашылық жүйесінің жетістігі жайлы айтып өтсеңіз. Облысымыздағы рейтингілік көрсеткіш бойынша  қандай межеден табылуда?

-Ағымдағы жылы ШҚО бойынша қазынашылық Департаментінің рейтинг қорытындысы нәтижесінде орташа деңгейдеміз. Себебі, штат бойынша 8 адам жұмыс жасауы тиіс мекемеде биылғы жылдың ақпанынан бері небары төрт адам ғана зор жауапкершілікпен қызмет атқарып келеді. Басты себеп сол, салаға қажетті мамандардың жеткіліксіздігі жұмыс қарқынын шамалы тежеп, аймақ бойынша сараланған көрсеткішімізді сәл төмендетіп тұрған жайы бар. Алдағы уақытта бұл олқылықтың орынын толтырып, жоғары көрсеткішке қол жеткізуге барымызды салатын боламыз.

- Сұхбатыңыз үшін алғыс білдіреміз.Еңбектеріңіз әрдайым табысты болғай. Ауданымыздың да, байтақ отанымыздың да қазынасы ортаймасын!

 

Сұхбаттасқан Тоғжан РАХЫМБЕКҚЫЗЫ,

«Абай елі»

Бейсенбі, 24 Қараша 2016 00:00

АЛТЫ АЛАШТЫҢ АБЫЗЫ

Шәкір Әбеновке 115 жыл

 

АЛТЫ  АЛАШТЫҢ  АБЫЗЫ

 

   Шәкір ақсақал: «75 жасқа толғанда Абай жөнінде екі рет поэма жаздым, алайда ұлы адамның бейнесін анық көрсету үшін, өзіңде сол адамға сәл де болса ұқсастық болу керек екен. Мұны кейіннен білдім. Ондай қасиет менде болмағандықтан, Абай  бейнесін анық көрсете алмағандықтан жазғаным пештің төрінен орын алды. Енді аз болса да, Абайдың айтқандарын, баласы Тұрағұлдың аузынан естігенімді қағазға түсірмекші болдым» - деп біршама өлең шумақтарын жазған еді. Мен, атамның інісінің ұрпағы болғандықтан (Әбен қажының туған інісі Еңсеханның немересімін) атаның өнегелі үлісін, жиындарда айтқан кестелі сөз, өрнекті ой толғауларын, түйінді тұжырымдарын, халқымыздың таңғаларлық қасиеттерін, табиғи құбылыстарды танудағы ерекшелігін, әлем сырын білудегі ойшылдығын, бабамның даналығын қағаз бетіне түсіріп жеткізуде жеткізуде мүлде қаражаяу екенмін.   

  Осыған орайда, жетпіс жастың орта белінен асқан  шақта атамнан көрген-естігенімді, ел ортасында сөзге тоқтап, оны құрметтеп, өзі де біреулерді сөзге тоқтатқан сәттерін әсірелемей оқырман қауымға  қыз-қалпында жеткізуді жөн санадым.

  Атамның еңбек жолына баға беруге бойым да, ойым да, жетпейді, тек өзім куә болған жайттарды кейінгі буынға жеткізуді жөн санадым.

   Жарықтық Шәкір атам: (мені мырза дейтін). - Әй, мырза! Мен көрде жатсам да тыныш жатпаймын, мазаңды аламын», - деуші еді. Мұнысы рас болды. 1994 жылы күзде дүние салды. Осы уақытқа дейін күндіз ойымнан, түнде түсімнен шықпайтын болды. Талай-талай, мүлде ойға сыймайтын  жайлар жөнінде айтқандары дәл келгенін жақсы білемін.  Сан жылдар өтсе де, атамның айтқандары еске оралуын тоқтатпады.

Бірде мен: - Ата, мені неге мырза дейсіз? - дегеніме.  Алған жауабым: - Бірталай уақыт өткен соң, сұрағыңа жауапты өзің  табасың. Мырзалығың жара боп белгі береді.  Мырзалығыңды сөкпе және оған өкпелеме. Өткенге өкпелеп, өкініш ертоқымын арқалама. Бұл табиғи жай. Тағдыр дауылы қалай соқса да, тепсе де, бұған жерге қонбайтын қырандай тура қарап, кірпік қақпай, талмай, төзімділік көрсетуіңмен бағаланады, талсаң-таусылғаның. Маңайыңдағы адамдар сөзіңе күмән-күдіксіз сенетін болсын. Ол үшін өмірде өтірік айтпа, - деген өсиеті әлі ойымда.

Бірде кітапханада отырғанда, біреу жаныма кеп тоқтады. Бұрын көрмегенмін. Мүлде таныс емес. Жас мөлшері 70 жастың шамасында көрінді. Аман-саулықты айтысқаннан соң: - Ал, бауырым, сені сырттай білемін. Келген шаруам, орынсыз бір адамға өкпелегенімді айтпақшымын. Сен Әбенов Шәкірдің немере інісі емессің бе?, - деді.

Мен:  -  Иә, - дедім.

Ағаның айтқаны: - 1947 жыл еді. Ол кезде мен комсомолмын.  Бастығым шақырып алып: «бүгіннен бастап саған тапсырма, обкомның бірінші хатшысында халық ақыны Шәкір Әбенов отыр. Таяу арада қалаға орталық комитеттің бірінші хатшысы Жұмабай Шаяхметов келеді. Сол кісінің келу сапарына байланысты қалада жиын болады. Осы жиында Шәкір ән айтып, сөз сөйлейді. Жанында боласың. Елдің айтуына қарағанда өте шатақ шал. Соны байқарсың. Кез-келген  уақытта менімен байланысып тұр» деді. Алғаш рет атаңды көрдім. Қолында таяғы бар, ақсайды екен. Қонақ үйге орналастырдым. «Шатақ шал» - дегенді естігеннен соң үнемі жанында болдым. Бұл менің есте қаларлықтай ерекше күндерім болып есте қалды. Бірақ, жұмыстан босап қала жаздағанымды айтайын. Ұлтына қарамай, танымайтын адамы жоқ. Кездескен адамның атаңның әңгімесіне күлмей кеткені жоқ. Жатқан үйіне бірдеме жазама деп, қаламсап, қарындаш, қағаз әкеп бердім. Бұлар орнынан қозғалған жоқ. Күткен күн де келді. Атаң сақал-мұртын алып, көркімен киініп, паркке келдік. Қонақ үйден шығарда бастығыма «бәрі ойдағыдай» деп хабар бердім.  Шеттеу бір жерге отырып, сәлден соң маған: - Сен 15-20 минуттай осы маңда жүре тұр. Мен домбырамен айтатынымды мақамына келтіріп, ыңылдап жаттығу жасап алайын, -дегені. Мен алыстамай сырт жүрсем де, үнемі атаңа қарап жүрдім. Домбырасын қолына алып отырды. Біраздан соң қасына келсем, ұйықтап отырғандай көрінді. «Ата» деп иығына қолымды салсам - мас. «Мұныңыз не»? – дегеніме. «Шөлдеп кеттім» - деген жауап алдым. Не болғанымды, не боларымды білмей, үкідей ұшып бастыққа келдім. Бастық менің айтқанымды аяғына дейін тыңдамай, өзінен жоғары бастыққа кетті. Жоғары-төмен жүгірген адамдардың аяғының сартылдағаны төбемнен ұрғандай болды. Бәріне кінәлі боп мен қалдым. Сондағы атаңа деген өкпем теңіз толқынындай болып еді. Ал, Қарағым Көлембай! Үлкен басшының алдында айтпаймын - деп қалай айтсын - атаң. Алдында 58-статьямен сотталған. Айтпаудың амалын тапқаны емес пе?, –дей келе сөзін жалғастырды. Бұдан соң атаңмен 1958 жылы жолықтым. Өзімді таныстырғанда: «Маңдайыңды әкелші»  деп, маңдайымнан сүйді. Саған обал жасадым. Бұл менің адам баласына жасаған алғашқы қиянатым. Басқадай екінші бір вариантты да ойластырған болатынмын. Оған бөгет жасаған ағашқа байланған ақ шүберек  пен бөтелке «мен мұндамын» деп тұрып алды емес пе? - дегені. Атаңның бұл әрекеті жоспарлы түрде, күн ілгері жасалған шара: үлкен батылдықпен, жалаң аяқ шоқ басып, басына шоқпар тиетінін білсе де, осыған барғаны теңдесі жоқ ерлік. Жас әйел, бір жастан аспаған жас бала, өзінің денсаулығы болмаса да, жанұясын да құрбандыққа байлағаны ғой, - деді. Ал, бауырым осыны өзіңе айту міндетім деп санадым, - деп сөзін аяқтады ағамыз. Мұны айтқан КГБ полковнигі Исаев Қазыхан.

  Осы айтылғанды көп жылдар аудан бойынша комсомол комитетінің бірінші хатшысы, ұзақ жыл аудандық атқару комитетінің төрағасы, райкомның бірінші хатшысы болған, үш мәртебелі Еңбек Қызыл Ту орденінің кавалері Рымқан Ғабдулин аға тебіреніп былай еске алған еді: - Соғыстан аман-есен келген соң айландырған екі жылдың ішінде есімі елге қайтадан кеңінен тарап кетті. Ұлы Абайдың 100 жылдық тойында бүкіл КСРО мен басқа мемлекеттен шақырылған қонақтардың алдында бас жүлдені жеңіп алды. Атасы Жамбылды жоқтағанын маған былай айтты: «Дәм тартып Алматыға бардым да бір шаруам боп Ә.Мұхтарға жолықтым. Мені көргенде қуана қарсы алды. Жаңа ғана хабар келді. Жамбыл емханада дүниеден азыпты. Жамбылды жоқтап 100 шумақ өлең жазып бересіңбе? – деген соң - Жазамын. Маған жеке бір бөлме, екі машинка, екі қыз бер. Аздаған ақша бер, - депті. Ертеңінде жоқтау дайын болды. Мұхтар қуанғанынан екі машинканы өзің ал, жазғандарыңды машинкаға бастырып отыр, - деген тапсырма берді. (Осы екі машинканың бірі атамның музейінде, бірі Сапар Байжановтың үйінде). Сол жоқтауды бірнеше рет айтқанын естідім. Жамбылды Сүйінбайдың шәкірті, теңдесі жоқ біртуар төкпе айтыс ақыны деуші еді.

Атаңның адуынды, уытты өлеңдерімен сол кездегі шолақ белсенділердің оғаш қылықтарын тосыннан айтып тастайтын әдеті болған-ды. Кездескен жандардың бәрі, «ал бірдеңе айтып жіберші» деп қадалып тұрып алатын. «Жақсының артынан сөз ереді»-демей ме. Біраз уақыт өткен соң ел ішінде Шәкір Жамбыл қайтыс болғанда былай депті деген қаңқу сөз де шықты.

  Шәкір атамыз: - 1947 жылы Семей қаласына Орталық Комитеттің бірінші хатшысы Жұмабай Шаяхметовтің келуі маған пәле боп жабысты. Қалаға шақырып жатыр деген соң  көп   ойланбастан бардым. Артынан ағаттық жасап алғанымды білдім. Ақымақтың ақылы таяқ тигеннен кейін келмей-ме?  Бұл асқан шеберлікпен жасалған жоспар екенін түрмеге келген соң біле бастадым, - деп еді.  ұл кезде мен аудандық комсомол комитетінің хатшысымын. ЦК-бірінші хатшысының келуіне байланысты жасалған жоспар қолға түсті. Атаңның ән айтатынын жоспар ішінен көрдім. Дайындық шаруасымен қалаға келіп қалғанда күтпеген жерден атаңа жолығып, не шаруамен жүргенін білдім. Жекелеу сәтті пайдаланып қап, шымшып жіберіп, былай деді: «Жұмабай келгенде міндетті түрде Базарбаев Жұмакілбайды ала кел. Маған жекелеу жерде жолықсын, - дегені. (Бұл әңгімені айтып отырған Рымқанның өмір серігінің әкесі Мұхтар (Құндыздыда тұрған) және Базарбайұлы Жұмакілбай үшеуі замандас достар. Сыйластықтары еш уақытта шетінемеген.

Содан әзірлік аяқталған кезде Шәкірді іздеп таба алмадым. Концерттік программа өткенде де көрінбеді. Қобалжыдым. Жұмакілбайдан қайда ана досың? - деп екі рет сұрадым. «Көргем жоқ» - дегені. (Бұнысы мүлде өтірік, кездескенін менен жасырып, ағаш басына ақтықты байлаған Жұмакілбай. Бұны 8 жыл отырып келген соң өзі айтты. Жұмакілбай маған да сенбепті ғой).

  Кездесу аяқталып, жолға шығуға дайындық бастағалы  жатқанда үйге  Шәкірдің орнына өлең айтқан  ақын келді. Бастығым ыммен «күтіп жібер» деп өзі кетіп қалды.  Тамақ ішіп отырғанда тамада болып кеткен Жұмакілбай Базарбаев ақынға: «Бағанағы айтқаныңды айтшы» деп домбыра ұсынды. Сыйға алған шапанының етегін көтеріп қойып айтып жатқанда ақынның орнынан атып тұрғаны. Мойнымды созып қарасам, қазақ үйдің есігін ашып тұрған Шәкір екен. Атып тұрып төрге отырғыздым. Ән айтып отырған ақын Шәкірмен құшақтасып, амандасқан соң шапанын Шәкірге жапты. 

 Шәкір: - Үлкен рахмет! Сен болмай қалсаң жағдай мүлдем басқадай болар еді, - деп, шапанын қайтарып берді. - Ағаның алдында мен ән айта алмаймын, - деп домбыраны Жүкеңе берді. Біраздан соң Жүкең:

  -Ей, пері! Менің балам соғыстан шолақ қол боп, сен ақсақ боп аман-есен келдіңдер. Бүгін көрінбеп едің, бүкіл жұрт сұрап жатты, атақ-абыройың ешкімнен кем емес. Халқың сенің үніңді  сағынды. Қиқақтамай елдің жүрегінен  қоныс тапқан тұманды сейілт, мен де сенің үніңді естиін деп 250 шақырым жерден атпен келдім» - дей келе домбыраны атаңның қолына берді. Ал атаң жан-жағына бір қарап алып соқтау келіп.

 Ал, Көлембай! Осы әңгімеден мынаған назар салшы. Құрдасы Жұмакілбайдың баласы соғыстан аман-есен келіп, қазір бірнеше немере сүйіп отыр. Екінші досы Мұхтардың қызы менің әйелім - ол да солай. Ал, Шәкір жараланып келіп өзіне үй салды, басшылар жауапты жұмыс бермеді. Молдалықты пышақ кескендей тоқтатты. Кезекші малшы боп жүрді. Сонда да тыныш жүрмеді, - деп Рымқан аға әңгімесін аяқтады.

   Ал атамның «Жұмабаймен кездесуімнің арты трагедия болады» дегені анық келді.

  1948 жылдың жазы болатын. Бірге туған Қорғанбай ағайым, көрші ауылдағы қандас туыс, өте жиі араласып тұратын, адамгершілігі мол Торғай деген ақсақалдың баласы Есен үшеуіміз асық ойнап  жүргенде аудан жақтан ақырын жылжып келе жатқан екі атты және түйеге мінген адамдар көрінді. Біраздан соң бұл жолаушылар біздің қораның жанына тоқтағанда түйеден түсіп жатқан Шәкір атаны бірден таныдым. Өткен жылы шешем дүниеден қайтқанда ат-арбамен келген болатын, жанында жұбайы Серікбүбі және кішкентай қыз Дауа бар. Олардан басқа өте сәнді киінген, мойындарына асынған мылтығы бар екі адам  милиция екен. Жүгіріп келе жатып, жақындағанда мен тоқтап қалдым. Әкемнің інісі Райхан дауысын шығарып жылап Шәкірді құшақтады. Бір сәттен соң атамның жанына келгенімде басымнан сипап, маңдайымнан иіскеді. Екі атты, түйені Райхан әкем өзен жағасына тұсап, Дауаны ойнатып жүргенімді көріп, «Үй жақта ойнаңдар»-деген үні маған салмақтылау әсер берді.    

Үй жаққа келсем ағайым Қорғанбайдың қорадан алыс емес әке-шешем, екі апайымның мәңгілік қонысының жанында отырғанын көрдім. Көңілсіздігін байқап не боп қалды?-дегеніме: - Шәкір ағаны аналар абақтыға апара жатыр, - деді.

Уақыт өткен сайын, жан-жақтағы ауылдардан аттылы, жаяулы, арбамен жиналған адамдардың саны көбейіп, үйде отыратын орын болмаған соң далада болдық. Ат, түйені қораға әкеп, ерттеп жолға шығу әрекеті басталғанда Елеукен шешей үйден шығып келе жатқан Шәкірді құшақтап, дауыс салып жылады, мұны көпшілік қолдап, қолдарына орамал, шүберектерін алып көз жастарын сүртіп, үнсіздік, ауыр жай пайда болды. Екі милиция мылтықтарын асынып жекелеу жерде ат үстінде тұрғанына осы күнге дейін таңғаламын.

  Түйеге атам, шешей, бауырым Дауа мінді. Түйе тұрғысы келмегендей болды ма, милицияның бірі қамшымен ұрып жібергенде бақырып әзер тұра бастағанда бүкіл жиналғандардың шулап жылаған дауысы, аман-есен елге кел деген аянышты сөздер естілді. Қорғанбай ағайымның ботадай боздап тұрғанын байқап қап, бір жамандықты болжадым ба, анық білмеймін мен де жылауға қосылдым. Жаңа Арна өзенінің суы жайылған мезгіл, жалпақтығы 150-200 м, елдің бәрі екі атты, түйенің соңынан еріп өзеннің екінші жағына шыққан бетте, атам түйенің басын бұрып, елмен қоштасып жатқанда Райхан әкеме атамның мына айтқанын анық естідім. «Оралмай қалсам Дауаға көз қырыңды сал» - деді.

Әкем түйе үстіндегі Шәкір атаның аяғын құшақтап, түйені жібермей тұрғанда, атты милицияның бірі түйені ұрып қалды. Көпке дейін шығарып салушылар қарап тұрды. Ұлан жасында көргенін ұмытпайды деген бар. Бұл сәт күні бүгінге дейін көз алдымда. Дүйсекин Төкеннің шешесі қолымнан жетектеп әкеліп, үйінен айран беріп, «көп жылама, жаман болады» дегені  есімде. Бұл көріністе жыламаған тек Дауа болды. Үлкен көздерімен барлық адамдарға жалтақтап қарауы есте қалды.

Осы көріністен соң ағайым Қорғанбаймен балалар үйіне кеттік. Тура араға 10 жыл салып 1958 жылы Аякөзден Жүрекадырға жаяу келіп, атам Шәкірмен жүздестім.

Бірде атамды замандасы Кашав Тұрғанбаевпен Қоңыр әулиеге апардым. Институтты бітіріп жаңадан қызмет бастаған жерім еді. Сондағы айтылған әңгіме естен кетпейді.

Шәкір атам өткен күндерінен бір естелік айтып берді: - Бірде Алматыда жүріп бір шаруамен Мұхтардың үйіне бардым. Тәңертеңгі шайда Мұхтар: «Сенің шаруаң бұл жолы бітпейді. Бүгін Сәбиттің «Сұлушаш» деген поэмасы оқылады. Соған барамын. Ертең Москваға ұшамын. Қашан қайтатыным белгісіз. Маған байланысты шаруаңды Москвадан келген соң қолға аламын. Басқа шаруларың болса, бітір де еліңе қайт. Хабарын беремін» деді. Үйден бірге шықтық. Жиынға мен де қатыссам дегеніме «Қатыс, бірақ еш нәрсе айтпа!» деді. Содын жиын басталды. Түске шейін поэма оқылды, түстен кейін талқылау өтті. Жарыссөзге шыққандар ешқандай сын айтпай бірінен соң бірі мақтап жатты. Он шақты адам мақтағаннан соң қолымды көтеріп, трибунаға шығып, былай дедім. Бағана поэмада қазақтың бас киімі былай суреттелді, оны былай жазса қайтеді деп орныма кеп отырғанда Мұхтарға көзім түскенде бірден байқадым, келісімді бұзғанымды ұнатпады. Жиын біткен соң жекелеу жерде жолығып қалғанда Мұхтар «Тақияда нең бар еді?» дегені. Әңгіме жалғасын тауып жатты.

Шәкір атамыз осы отырыста: - Кашаф, сен мынаған сенесің бе? Менде Құнанбай бейнесі салынған алтын теңге болды. Ашаршылық жылы сатып жібергеніме күні бүгінге дейін өкінемін, - деді күрсініп.

Ал Кашаф: - Неге сенбейін. Меккеде үй салдырғаннан қиын емес, - деп жауап қайырды.            

Ол күндер бүгінде естелікке айналды.

Міне,  елімізің Тәуесіздік алғанына таяуда ширек ғасыр болады. Осынау аралықта Шәкірдің ұлтымыздың әдеби мұраларын насихаттаудағы еңбектерін жоғары бағалар уақыт жетті. Ә.Нұршайықов айтқандай, «Дулат Бабатайұлының шығармалары тарих бетінен жоғалып кетер еді, Шәкір болмаса». Атамыз Дулаттың шығармаларын жатқа білгендіктен Ғылым академиясына жазып тапсырған екен. Ал Д.Қонаевпен нағашылы- жиен болып, туыстық қатынастарын жақсы сақтай білді. Ол жөнінде мен өте жақсы білемін. Осылай бола тұрса да, партия жөнінде жылы сөз айтпады ғой, жарықтық. Партияның құритынын тарамай тұрғанда-ақ, отыз жыл бұрын айтты.

Шәкірдің дүниеден озғанына күзде жиырма екі жыл болды.

            Қорыта келе айтарым, Шәкірдің әр сөзі жебе тәріздес, қадалып таңба қалдырады. Бірде абыз ақсақалдан: «Ата, тұңғыш Президентімізге бата беру құрмет сізге қалай түсті? Деп сұрадым. Сонда атамыз: - Еліміздің Тәуелсіздігі жолында қолдан келгенше үлесімді қостым. Ұзақ жыл бейнет көрдім. Пейіліме қарай Алланың маған берген сыйы болар. Нұрсұлтан Әбішұлы менен емес, Абай туған топырақтан бата алғысы келген шығар, - деп жауап қайырды. Ой жүгіртсек, бұл сөздің астарында үлкен мән жатыр деп білемін.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                   

Сейсенбі, 15 Қараша 2016 00:00

КІШКЕНТАЙ ЖҰЛДЫЗДАР – «АЙГӨЛЕКТЕ»

Аудандық ән-би байқауы   

 

КІШКЕНТАЙ ЖҰЛДЫЗДАР – «АЙГӨЛЕКТЕ»

 

Абайлық өнерлі балғындарды үлкен сахна төріне бастайтын бірегей бастамалардың бірі аудандық «Айгөлек» ән - би байқауы десек қателеспейміз. Өңірімізде осымен бірнеше жыл қатарынан ұйымдастырылып, таланттар қатарын толықтырып келе жатқан жобаның берері мол болып тұр. Жас өркеннің өнер әлемінде еркін қанат қағуына қолдау танытып, талаптарын шыңдайтын іргелі шара шын дарындардың есімдерін анықтап, жұлдыздарын жарқыратар ерекше мүмкіндік.

 

Алда келе жатқан еліміздің айрықша мерекесі ел Тәуелсіздігінің 25 жылдығына орайластырыла өткізілген «Айгөлек» ән-би фестивалі білім бөлімі мен Саз мектебінің ұйымдастыруымен қараша айының 10 жұлдызында аудандық Мәдениет үйінде болып өтті. Ел ішіндегі кіл жас өнерпаздар жиналған сайыс биыл жылдағыдан ерекше тәрізді. Әр ауылдан келген бүлдіршіндер балауыз әндері мен кестелі билерін тамашалатып, баршаны өнерлерімен тәнті ете білді.

Байқау шартына сай қатысушылар эстрадалық- вокал, топтық және хореографиялық, дәстүрлі ән жанры бойынша өнер көрсетті. Балдырғандар жас ерекшеліктеріне байланысты кіші топ және орта топ, ұжымдық және жеке топ болып бөлінген болатын. Талапқа сай бірқатар міндеттер үміткерлер бойынан табылуы тиіс еді. Олар, әншінің орындаушылық шеберлігі, сахналық костюмі, би қозғалысының ритмикасы, сахнада өзін - өзі еркін ұстау мәдениеті болатын.

Осы жолы қатысушылардың киім үлгісі көз сүйсіндіргенін айта кету ләзім. Талабы қатаң қазылар алқасы көпшілікке таныстырылып өтісімен байқау шымылдығы түрілді. Жас өнерпаздарға қазылар құрамынан сәттілік тіліген Қайрат Қабышев бірнеше жыл қатарынан жас буынның өнерге деген талпынысын оятып, өрге жетелеп келе жатқан фестиваль жалғасы үзілмесін деген жылы лебізін білдірді.

Өнер сайысы ең алдымен би номинациясы бойынша ашылды. Бұл ретте Шәкәрім орта мектебінің бишілері «Хорезм» биімен бастап, қалған өнерпаздар «Үнді» биі, «Ортеке» биі және С.Бекбосынов орта мектебінің сәтті шыққан «Көңілді аралар» биімен жалғастық тапты. Жалпы осы бөлім бойынша бес топ өнерлерін паш етсе, Абай мектеп лицейінің бишілері мен архаттық би тобы көз сүйсіндірер қимыл қозғалыстарымен көрерменнің көңілінен шыға білді.

Алғашқы кезең тәмамдалысымен келесі номинация кіші топ арасында эстрадалық вокалды ән бөлімімен жалғасып, 6-9 жас аралығындағы бүлдіршіндердің бал тілді әндеріне көпшілік ризашылықпен қол соқты.

Бір қынжылтарлығы, байқауға келуші көрермен қауымның қарасы мүлде аз болды. Тек қатысушы үмтікерлердің қолдау танытар ата-аналары ғана балаларының өнерлерін тамашалай келіпті.

           Кіші топ арасында сахнаға алғаш қадам басып, талабы енді ғана бүр жарып келе жатқан, алайда болашағынан үлкен үміт күттірер кішкентай өнерпаздардың барын байқадық. Балғындардың  тәтті қылықтарымен қатар ерке әндері жанымызды баурап, өздеріне еріксіз еліте білді. Әсіресе, Миратұлы Мирас, Молиханова Іңкәржан, Сәметов Бегланның өнерлеріне көрермен зор қошемет танытты.

Осылайша кезек ән өнері бойынша орта топқа ойысып, эстрадалық вокал бөлімінде оқушылардың ән айтудағы ерекше қырлары барынша ашылды. Аталған номинация бойынша бақ сынаған өнерпаздар әсіресе патриоттық сарындағы рухты әндерді шырқап, ерекше әсер сыйлады.

Дәстүрлі ән бөлімінің кіші және орта тобында да балғындар үкілі домбыраларын қолдарына алып, әуезді үндерімен үйлескен әндерін орындап шықты. Кіші топ бойынша барлығы үш өнерпаз өнер көрсетсе, орта топ бойынша 6 балғынның өрісті өнерін тамашалай алдық. Сондай-ақ, топтық ән сайысында Шәкәрім орта мектебінің шәкірттері ғана бақ сынап, қос топтың өнеріне ғана куә болыстық.

Барлық өнерпаздардың өнерлері ортаға салынысымен қазылар алқасы кеңесіп, ортақ шешімге келгенше шағын концерттік бағдарлама ұсынылды. Осы орайда біз де қатысушылар мен жетекшілерді сөзге тартып көрген едік.

Дәстүрлі ән бөлімі бойынша өнер көрсеткен Байбуринова Тоғжан байқауда бірінші рет бақ сынап тұрғандығын жеткізді. «Біздей балғындар үшін маңызы ерекше балалар байқауы жиі өткізіліп тұрса», - дейді байқаушымыз.

Бүлдіршіндер сайысқа түскен өнер додадасында әсіресе бөбектерінің шашпауын көтере келген ата-аналар қарасы көп болды. Сондай жандардың бірі Данагүл Жұмабекова Мирастай балғынын өнер бәсекесіне баптап келген екен. Бұл Мирастың сахна әлеміне жасаған алғашқы қадамы.

- Ата-ана ретінде бөбектерімізге әрдайым қолдау танытып, өнерге деген талпынысын ояту біздің басты міндетіміз. Балғындар өрісін өсіретін осындай аудандық байқаулардың ауқымы кеңи түссе тіптен жақсы болар еді, - дейді балақайдың анасы.

Осынау жарысқа ән-би жанры бойынша 12 баланы баптап әкелген Архат ауылы өнерпаздарының көркемдік жетекшісі Қымбат Төлепқазықызы байқаудан зор нәтиже күтетінін жеткізе келе, іс-шараның ұйымдастырушылық деңгейін әлі де жоғарылатса деген ұсынысын да жеткізді.

Осылайша әділ-қазылар алқасының әділ төрелігімен ән, би номинациялары бойынша тиесілі орындар үлестіріліп, жеңімпаздарға арнаулы марапаттар табысталды. Аудандық  «Айгөлек» балалар байқауының би номинациясы бойынша Бас жүлдені Абай мектеп лицейінің «Еркеназ» би тобы өзбек биімен еншілесе, І орынды өнерлері өзгеше өрілген С.Бекбосынов орта мектебінің бишілері «Көңілді аралар» биімен иеленді. Ал, ІІ-орынды Ж.Молдағалиев орта мектебінің би құрамасы және ІІІ-орынды Ш. Тоқжігітов орта мектебінің «Әсем-ай» би тобы «Ортеке» биімен жеңіп алды.

Кіші топтар арасында вокалды ән номинациясы бойынша бас жүлдені Абай мектеп лицейінің оқушысы Сәметов Беглан иеленсе, І орынды С.Бекбосынов орта мектебінің үміткері Зейнолла Мағжан еншіледі. Ал, ІІ орынды теңдей бөлген Мамай атындағы негізгі орта мектебінің өнерпазы Молиханова Іңкәржан мен Ш.Тоқжігітов орта мектебінен Какимова Балым жүлделі орыннан табылса, ІІІ орынды қос бірдей қатысушы Қарауыл гимназиясынан Қайроллаева Дильназ бен Медеу орта мектебінен Рымханова Әйгерім алды.

Орта топ бойынша жүлдегер атанған балғындар арасында бас жүлдені Жеңістаева Гүлдана, І орынды Ғизатова Шырын, ІІ орынды Қабышева Айзере, ІІІ орынды Алтыбаева Дилназ жеңіп алды.

Ал топтық ән байқауы бойынша тек І орынды Шәкәрім орта мектебі ғана иеленді. Себебі, бұл бөлімде аталмыш мектеп оқушылары ғана белсенділік танытқан еді. Ал, дәстүрлі ән аталымы бойынша кіші топ арасында бас жүлдені М.Әуезов атындағы орта мектебінен Жеңісхан Диана, І орынды Қарауыл гимназиясынан Қажығалиева Аяулым, ІІ орынды Молдағалиева Назерке еншіледі. Аталмыш бөлімнен орта топ арасында Бас жүлдені Ж.Кәрменов атындағы саз мектебінің шәкірті Байбуринова Тоғжан жеңіп алса, І орынды Ш.Тоқжігітов атындағы орта мектебінен Дүйсенов Төлеутай, ІІ орынға Саз мектебінен Мұратбекова Шолпан  ие болды. ІІІ орынға М.Әуезов атындағы орта мектебінен Орынбекова Ғайша мен Қарауыл гимназиясынан Белгібаева Әмина тұрақтады.

  1. S. Міне, жыл сайын дәстүрге айналған «Айгөлек» балалар байқауының биылғы бағдарламасы да осылайша өз мәресіне жетті. Айта кетерлігі сол, жылма-жыл жандана түсуі тиіс байқау бағдарламасы ұйымдастырушылық тараптан қатаң қадағаланса әрі жоғары дәрежеде өтілуіне жауапты мекеме жауапкершілікпен қараса құба-құп болар еді. Қатаң тәртіптің болмағандығынан кейбір қателіктерге де жол беріп алған кездері айқын көрініс тапқандығы көрер көзге оғаш сезілді. Сол себептен байқауға деген жауапкершілік жүгі мен дайындық деңгейі жоғарылатылса деген ниет біздікі.

 

Тоғжан РАХЫМБЕКҚЫЗЫ,

«Абай елі».

Page 8 of 29

Біз туралы

Бас редактор: Байтусов Нуржан Мейзханович   

Тілшілер:  Сарсенбина Анар Қабдуалиқызы

Тілшілер: Рақымбекқызы Тоғжан 

Компьютерде теруші: Дукенбаева Баян 

 

 

Сайт материалдарымызды пайдаланғанда дереккөзге сілтеме көрсету міндетті.

Авторлар пікірі мен редакция көзқарасы сәйкес келе бермеуі мүмкін.

Жарнама мен хабарландырулардың мазмұнына жарнама беруші жауапты.

Соңғы жаңалықтар