Қасиет қонған Қоңырәулие үңгірі

Қасиет қонған Қоңырәулие үңгірі

Қасиет қонған Қоңырәулие үңгірі

Ұланғайыр еліміздің қай түкпіріне барсаңызда, бейне бір шебер суретшінің қолынан шыққандай табиғат көріністері жиі кезігіп жатады.

Соның бірі Шыңғыстаудың сырт жағында, Шаған өзені бойындағы, Абай ауданы, Тоқтамыс ауылынан 18-шақырымдай жердегі Ақтас тауындағы Қоңырәулие үңгірі.

Қоңырәулие үңгірі табиғи құбылыстың негізінде пайда болған. Ақтас бойында орналасқан үңгірдің ауызғы қуысы сырттан қарағанда елеусіз келеді. Үңгірдің аузы өзеннен 500 метрдей жерден басталады. Ені 80 м, биіктігі 1,5 метрдей болатын жіңішке дәліз арқылы кіргенде кеңейіп сала беретін үңгір бітісі сан алуан пішін ала отырып төменге беттей береді. Жіңішке дәлізбен солға бұрылғанда орасан көрініс ашылады. Үңгір кеңейіп сала береді. Үңгірдің оң қанатынан қуыстар ерекшеленіп көрінеді. Бұрын осы қуыстарда шалқалай жатқан әйел затының тастан қашалған мүсіндері болған деседі. Қариялардан жеткен сөзге сенсек, осы қуыстарда ерте де 15 шақты балбал тастардың болғанын айтады.

Үңгірмен әрі жүрсеңіз үңгірдің төбесі көтеріле береді де, алдыңыздан ғажайып көрініс ашылады. Үңгір төбесі шырқап аспандап кетеді. Бұл шаңырақты бөлме, егер төбедегі шаңырақты жалпақ қабатты тас түндік баспағанда, аспан көрініп тұрар еді.

Үңгір күрт төмендейді де, кесек тастар тіктеп келіп мөп-мөлдір көлге әкеледі. Көлдің көлемі жер асты су деңгейінің құбылуына байланысты өзгеріп отырады. Оның ұзындығы-25 м, ені-10 м, тереңдігі 1,8 метр, суы мөлдір, тұщы. Көл суының кереметі туралы ел ішінде сан түрлі әңгімелер айтылып жүр. Шынында да көл суы жылдың төрт мезгілінде де бір температурада болады. Суға неше рет түссеңізде тоңбайсыз. Суға түскен адамның тыныс мүшелері ауырып, дем алуы қиындап кетсе де, судан шыққаннан кейін, тыныс алуы жеңілдеп, денең сергіп сала береді. Қазіргі кезде көлді қасиетті орын деп келетіндер, суына жуынып-шайынып, тәу ететіндердің саны жыл санап артып келеді.

Бұл үңгірдегі бірінші көл туралы сөз болса, үңгір түбінде көлемі 35х5 метр болатын екінші көлдің бар екендігін осыдан 5-6 жыл бұрын Алматыдан, Астанадан келген ғалым, профессорлар зерттеп кетті. Ол кісілердің айтуынша Қоңыр әулие түбіндегі көл жер асты теңізімен байланысып жатыр дейді...

Қоңырәулие үңгірі суының қасиетімен ғана емес, өз атауына байланысты айтылатын тарихи оқиғаларға да бай. Мен өзім көрмесем де, көнекөз қариялардың айтуынша, үңгірдің ішінде Абай атамыздың есімі арабша жазылған тас та болған деседі. Ал сыртында С.Мұқанов, М.Әуезовтың есімдері жазылған тастары болған деп айтады. Бірақ кейіннен бұл тастар әртүрлі себептермен жоқ болып кеткен. Кейбір деректерге қарағанда Абай атамыз бұл үңгірге жиі келіп тұрғандығы айтылады. Ақынның Петербордан келген ұлы Әбішті бір топ жолдастарымен сергіп қайтсын деп Қоңырәулиеге жіберуі ғұлама жазушы М.Әуезовтың «Абай жолы» эпопеясының «Өкініште» атты тарауында кеңінен баяндалады.

Әбіш тас мүсінге көз салып «Әулие мінекей! Мынау төсекше қашалған тасты көріңдерші. Мынау бас, мынау иық кескіні!.. Ұзын дене, бойы былай кетеді? – дейді қасындағы Мағаш пен Кәкітайға қарап. Рас, Әбіш «ҚоңырӘулиенің» сұлу мүсінді емес екендігін, бірақ адам бойына тілеген қуат, қиял еткен қайрат байқалатындығын, баяғы адам қиялшылдыққа келгенде, ешкімнен осал болмайтындығында айтып еді. Әбіш жолдастарымен үңгірден шығып, сырт жағындағы бірнеше қорым бейіттерді көріп таңдана қараған кезде Абайдың інісі Көкбай бұларға бір хикаяны баяндап береді. Жоңғарлар қазақтардан қорғану үшін осы Қоңыр Әулиені паналаған. Абылайдың қолы осы Арқаны бойлап, қуа соғысып келе жатқанда осы қалмақ қолынан тұтқиылда қатты соққы көреді. Үңгірге кіріп, бекініп алған қалмақтар бұларға алғызбай қояды. Сонда Абылайдың қойған шартына сай жаудан айласын асырған Қаракерей Қабанбай батыр «Дарабоз» атанады.

Тарихи тұлға Шыңғыс ханның жерленген жері де осы Қоңыр Әулие үңгірі деп те айтылады. Үңгір түбіндегі көлдің ішінде құпия есік бар, сол есік тау астындағы үлкен үңгірге апарады. Сол жерде Шыңғыс хан жерленген деген де қауесет бар. Бұл тарихи аңыз дегенмен шындық та болуы мүмкін.

Қалай десекте бұл аңыз бен ақиқат. Солай дегенмен де суы дертке шипа болған, талай тарихты бүгіп жатқан Қоңырәулие үңгірінің ашылмаған сыры мен жұмбағын көпшілікке танытып, зерттеп шындыққа көз жеткізу болашақ ұрпақтың қолында.

 

 

 

Ғабдуллина Шолпан

Тоқтамыс ауылдық

кітапханасының

кітапханашысы

Мақаланы бөлісу

Пікір қалдыру үшін тіркелу

Біз туралы

Бас редактор: Байтусов Нуржан Мейзханович   

Тілшілер:  Сарсенбина Анар Қабдуалиқызы

Тілшілер: Рақымбекқызы Тоғжан 

Компьютерде теруші: Дукенбаева Баян 

 

 

Сайт материалдарымызды пайдаланғанда дереккөзге сілтеме көрсету міндетті.

Авторлар пікірі мен редакция көзқарасы сәйкес келе бермеуі мүмкін.

Жарнама мен хабарландырулардың мазмұнына жарнама беруші жауапты.

Соңғы жаңалықтар